سوره حج

«سوره حج» بیست و دومین سوره از قرآن کریم است و دارای ۷۸ آیه می باشد.

نزول سوره

«سوره حج» به قول ابن عباس و عطا، جز چند آیه‌اى از آن مکی است. حسن می‌گوید: جز چند آیه‌اى از آن که در سفر نازل شده، مدنی است. این چند آیه را بعضى ۶ و بعضى ۴ آیه دانسته‌ اند.

این سوره در ترتیب مصحف، بیست و دومین سوره و در ترتیب نزول، صدو چهارمین سوره قرآن کریم است که پیش از آن سوره نور و پس از آن سوره منافقون نازل شده است.

تعداد آیات سوره

به عقیده کوفیان ۷۸ و به عقیده مکیان ۷۷ و به عقیده اهل مدینه ۷۶ و به عقیده اهل بصره ۷۵ و به عقیده اهل شام ۷۴ آیه است.

«الحمیم» و «الجلود» را کوفیان پایان آیه می دانند. «عادٍ و ثمودٍ» را جز شامیان پایان آیه دانسته‌اند. «قوم لوط» را حجازیان و کوفیان پایان آیه دانسته‌اند و «سَمَّاکمُ الْمُسْلِمِینَ» را اهل مکه آیه‌اى دانسته‌اند.

هدف و محتوای سوره

به فرموده علامه طباطبایی: این سوره مشرکین را با سخن از اصول دین به شیوه انذار و تخویف مورد خطاب قرار می‌دهد، هم چنان که در سوره‌هاى نازل شده قبل از هجرت مورد خطاب بودند. و سوره سیاقى دارد که از آن بر می‌آید مشرکین هنوز شوکت و نیروی داشته‌اند. همچنین مؤمنین را به امثال نماز، حج، عمل خیر، اذن در قتال و جهاد مخاطب قرار داده، در سیاقى که می‌فهماند مؤمنین اجتماعشان تازه تشکیل شده، و روى پاى خود ایستاده، و مختصرى عده و عُدّه و شوکت به دست آورده‌اند.

از این رو به دست می آید این سوره در مدینه، بین زمان هجرت و جنگ بدر نازل شده است. و غرض سوره بیان اصول دین است، البته با بیانى تفصیلى که مشرک و موحد هر دو از آن بهره‌مند شوند. و نیز فروع آن، ولى بیانش در فروع به طور اجمال است، و تنها مؤمنین موحد از آن استفاده می کنند، چون تفاصیل احکام فرعى در روزگارى که این سوره نازل می شده، هنوز تشریع نشده بود، و به همین جهت در این سوره کلیات فروع دین از قبیل نماز و حج را بیان کرده است.

و از آنجایى که دعوت مشرکین به اصول دین توحید از طریق انذار صورت مى‌گرفته، و نیز وادارى مؤمنین به اجمال فروع دین به لسان امر به تقوى بوده، کلام را در وصف روز قیامت بسط داده، و سوره را با زلزله روز قیامت که از علامتهاى آن است و به وسیله آن زمین ویران شده و کوه‌ها فرو می‌ریزد، آغاز نموده است.

فضیلت سوره

ابى بن کعب گوید: پیامبر فرمود هر کس سوره حج بخواند، ثواب حج و عمره تمام حج کنندگان و عمره کنندگان گذشته و آینده به او داده می‌شود.

امام صادق علیه السلام فرمود: هر کس سه روز یک بار این سوره را بخواند، از سال خارج نمی شود، مگر اینکه به زیارت خانه خدا برود و اگر در سفر بمیرد، اهل بهشت خواهد بود.

پانویس

منابع

• طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ترجمه گروه مترجمان، انتشارات فراهانی، تهران، ۱۳۶۰ش.
• طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت،‌ موسسه الاعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۰ق.
• ترتیب نزول سوره ها، در همین دانشنامه.

پیوست

سوره حج/متن و ترجمه